Με αφορμή τα 80 χρόνια από τη σφαγή της μαρτυρικής πόλης του Διστόμου ο δήμος Διστόμου, Αράχωβας, Αντίκυρας διοργάνωσε εκδηλώσεις μνήμης από τις 29 Μαΐου έως τις 10 Ιουνίου, μαύρη επέτειο της ναζιστικής θηριωδίας του 1944.
Με μια σειρά δραστηριοτήτων πολιτιστικού, επιστημονικού, ιστορικού και αθλητικού περιεχομένου, οι εκδηλώσεις τιμής, μνήμης και διεκδίκησης είχαν στόχο οι νέες γενιές να μάθουν για τα εγκλήματα του ναζισμού και οι μεγαλύτεροι να θυμηθούν και να μνημονεύσουν τα θύματα.
Από μόνος του ο χώρος αποτελεί σταθμό για την Ιστορία της νεότερης Ελλάδας του πολέμου και της θηριωδίας του κατακτητή εναντίων των Ελλήνων κατοίκων. Το Θεατρικό Εργαστήρι Γιαννιτσών «φόρτωσε» στις βαλίτσες του την εξαιρετική παράσταση για το έγκλημα στα Γιαννιτσά, την εκτέλεση και την λεηλασία της 14ης Σεπτέμβρη 1944 από τον κατακτητή και ταξίδεψε στο μαρτυρικό Δίστομο. Η Ελλάδα άλλωστε είναι γεμάτη τέτοιους τόπους μαρτυρίου, όπου άντρες, γυναίκες και παιδιά εκτελέστηκαν και σφαγιάσθηκαν στην διάρκεια του πολέμου και κυρίως το 1944 στην διάρκεια αποχώρησης των Γερμανών από τη χώρα.
Κυριακή 2 Ιουνίου
21:00 «Το Σημάδι» – Αμφιθέατρο Μαυσωλείου, Δίστομο
Θεατρική παράσταση από το Θεατρικό Εργαστήρι Γιαννιτσών σε σκηνοθεσία του Βασίλη Δεμιρτζόγλου, βασισμένη στο ιστορικό γεγονός της ομαδικής εκτέλεσης κατοίκων των Γιαννιτσών από τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής στις 14 Σεπτεμβρίου 1944
Αυτό έγραψαν στο Πρόγραμμα των εκδηλώσεων. Το Θεατρικό Εργαστήρι Γιαννιτσών λοιπόν μετά τον πρώτο κύκλο παραστάσεων στην πόλη μας, άνοιξε πανιά και ταξιδεύει. Στόχος του να κάνει γνωστή στο πανελλήνιο την τοπική ιστορία των Γιαννιτσών και τα γεγονότα του ομαδικού τάφου. (φωτογραφίες από την πρόβα στον χώρο που δόθηκε η παράσταση)
Γεμάτος ανθρώπινο πόνο ο πρώτος σταθμός το μαρτυρικό Δίστομο, ένας τόπος μαρτυρίου στον οποίο οι Ναζί έκαναν θηριωδίες, αντίστοιχες με αυτές της πόλης των Γιαννιτσών, όπου 114 συμπολίτες μας εκτελέστηκαν και θάφτηκαν ομαδικά. Τα μέλη του Θεατρικού Εργαστηρίου ευχαριστούν τον Δήμαρχο Πέλλας κ. Στάθη Φουντουκίδη για το ενδιαφέρον που επέδειξε και τη διαμεσολάβηση και επικοινωνία του με τον Δήμαρχο Διστόμου για την επίλυση διαδικαστικών θεμάτων.
Οι εκδηλώσεις στο Δίστομο γεμάτες μνήμη… 80 χρόνια από τότε με 228 νεκρούς
Οι Γερμανοί είχαν μάθει ότι ΕΛΑΣίτες βρίσκονταν στο Στείρι, το χωριό που ήταν δίπλα. Ξεκίνησαν άρον άρον για να τους συναντήσουν και να τους εξολοθρεύσουν. Στην περιοχή «Καταβόθρα» όμως, οι αντάρτες είχαν στήσει τη δική τους παγίδα.
Η μάχη ήταν σφοδρή. Ο 11ος λόχος του 3ου τάγματος του 34ου συντάγματος του ΕΛΑΣ, άρχισε να λιανίζει τους ναζί. Και έτσι στις 2 το μεσημέρι οι Γερμανοί αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν. Άφησαν πίσω τους 6 με 8 νεκρούς ενώ περισσότεροι από 15 άνδρες των SS τραυματίστηκαν.
Οι Γερμανοί αφρίζοντας επέστρεψαν στο Δίστομο. Θεώρησαν ότι οι Διστομιώτες ειδοποίησαν τον ΕΛΑΣ και τους έστησε παγίδα. Αποφάσισαν να εκδικηθούν δολοφονώντας αθώους ανθρώπους, βιάζοντας γυναίκες και ξεκοιλιάζοντας μικρά παιδιά.
Η σφαγή άρχισε αμέσως από τον 2ο λόχο του 8ου Συντάγματος της 4ης Αστυνομικής Τεθωρακισμένης Μεραρχίας Γρεναδιέρων των SS. Όποιον έβρισκαν μπροστά τους τον δολοφονούσαν εν ψυχρώ. Άνδρες, γυναίκες, ηλικιωμένους, έγκυες, μικρά παιδιά.
Το μακελειό σταμάτησε μόνον όταν νύχτωσε και οι ναζί φοβούμενοι αντεκδίκηση του ΕΛΑΣ, αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στη Λιβαδειά. Πρώτα όμως έκαψαν όλα τα σπίτια του χωριού. Πριν απομακρυνθούν από το χαροκαμένο χωριό, κρέμασαν σε όλα τα δέντρα στον δρόμο, πτώματα αθώων ανθρώπων. Κατά την επιστροφή τους στη βάση τους σκότωναν όποιον άμαχο συναντούσαν στον δρόμο.
Έγκλημα πολέμου
Ο λοχαγός των SS Φριτς Λάουτενμπαχ ο άνθρωπος που εκτέλεσε την εντολή για τη σφαγή του Διστόμου, μετά το τέλος της συνέταξε ψευδή αναφορά που ανέφερε ότι οι άνδρες του δέχθηκαν επίθεση «με όλμους, αυτόματα όπλα και τουφέκια από τη μεριά του Διστόμου».
Επικεφαλής των Γερμανικών Δυνάμεων που έκαναν τη σφαγή ήταν ο διοικητής Χάνς Ζάμπελ ο οποίος έδωσε και την εντολή. Μετά το τέλος του πολέμου ο Ζάμπελ συνελήφθη στη Γαλλία και ύστερα από αίτημα εκδόθηκε στην Ελλάδα και προφυλακίστηκε.Όμως ο ναζί σφαγέας που έδρασε στη χώρα μας, με κάποιον μυστήριο τρόπο (όπως συμβαίνει σε αυτή τη χώρα) αντί να δικαστεί και να πληρώσει για τα εγκλήματα του, εκδίδεται ξανά πίσω στη (Δυτική) Γερμανία το 1949 με πρόσχημα μια άλλη υπόθεση. Ο Ζάμπελ λίγο καιρό μετά κυκλοφορούσε και πάλι ελεύθερος.
Η ιστορία μιας φωτογραφίας
Μια φωτογραφία – σύμβολο για τη σφαγή του Διστόμου που στοιχειώνει τους πάντες και είναι παντού αναγνωρίσιμη ακόμη και σήμερα είναι εκείνη της νέας γυναίκας (φωτ.3) με το μαύρο μαντίλι που όρθια με τα χέρια σταυρωμένα θρηνεί.
Ο Ουκρανο – αμερικανός φωτογράφος πολεμικός ανταποκριτής του περιοδικού Life, ΝτμίτριΚεσέλ, τον Οκτώβριο του 1944 πέρασε από το Δίστομο. Φωτογράφισε όσους κατοίκους είχαν επιζήσει οι οποίοι έμεναν μέσα στα καμένα σπίτια τους.
Εκεί συνάντησε την Μαρία Παντσίκα, τη γυναίκα με το μαύρο μαντίλι που θρηνούσε τη δολοφονία των δικών της ανθρώπων. Τη φωτογράφησε την 1η Νοεμβρίου του 1944 και στις 27 Νοεμβρίου το περιοδικό Life βγήκε με πρωτοσέλιδο τη φωτογραφία της και τίτλο: «Τι έκαναν οι Γερμανοί στην Ελλάδα».
Κύριο του άρθρο ήταν οι Γερμανικές θηριωδίες στη χώρα μας. Η λεζάντα της φωτογραφίας έγραφε: «Η Μαρία Παντίσκα κλαίει ακόμα, τέσσερις μήνες αφότου οι Γερμανοί σκότωσαν τη μητέρα της σε σφαγή στο ελληνικό χωριό του Διστόμου».
Η Μαρία Παντσίκα πέθανε το 2009, στα 84 της χρόνια.
Μαρτυρικό χωριό
Οι νεκροί του Διστόμου έφτασαν τους 228. Ήταν 117 γυναίκες και 111 άνδρες. Ανάμεσα τους 53 παιδιά κάτω των 16 ετών. Ο απεσταλμένος του Ερυθρού Σταυρού ο Ελβετός GeorgeWehrly ο οποίος έφτασε στο Δίστομο λίγες ημέρες μετά τη σφαγή μίλησε για 600 νεκρούς.
Η θηριωδία των ναζί στο Δίστομο έγινε αμέσως γνωστή από το ραδιόφωνο του BBC. Οι ναζί δεν προσπάθησαν να την δικαιολογήσουν. Η Γερμανική Διοίκηση της Αθήνας απροκάλυπτα την απέδωσε στους κατοίκους του Διστόμου «οι οποίοι βοήθησαν αντάρτες και δεν συμμορφώθηκαν με τις εντολές του Γερμανικού στρατού».
ΣΤΟ ΔΙΚΤΥΟ ΜΑΡΤΥΡΙΚΩΝ ΠΟΛΕΩΝ ΚΑΙ ΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟΧΩΡΙ
Το Ελευθεροχώρι έχει χαρακτηρισθεί με προεδρικό διάταγμα ως Μαρτυρικό Χωριό και ο Δήμος Πέλλας είναι μέλος του Δικτύου Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών.
Το Ελευθεροχώρι Γιαννιτσών ήταν ένα προσφυγικό χωριό 50 περίπου ποντιακών οικογενειών προερχόμενων από την περιοχής Ακ-Νταγ-Μαντέν. Η θέση στους πρόποδες του βουνού Πάϊκο επιλέχθηκε γιατί ανακαλούσε μνήμες από τις ορεινές περιοχές του Πόντου. Το Ελευθεροχώρι οργανώθηκε βάσει ρυμοτομικού σχεδίου και οικοδομήθηκε από τους ίδιους τους κατοίκους με εργαλεία που παραχώρησε η Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων.
Από τους πρώτους που οργανώθηκαν στο Ε.Α.Μ. και βοήθησαν στην αντίσταση κατά του κατακτητή ήταν και οι κάτοικοι του Ελευθεροχωρίου. Η ιστορία του χωριού δεν είναι τόσο γνωστή όσο του Χορτιάτη, της Καισαριανής, του Διστόμου, του Κοντομαρί Κρήτης και άλλων περιοχών που δοκίμασαν την αγριότητα των κατακτητών. Η γεωγραφική θέση του στους πρόποδες του Πάικου, η συχνή επαφή με τους αντάρτες του βουνού, η προσφορά τροφίμων και βοήθειας ήταν καθολική. Δεν υπήρχε ούτε μία οικογένεια που να μην συμμετείχε με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στον αγώνα. Πολλοί ήδη, πολεμούσαν με τους αντάρτες και έτσι όλοι μπήκαν στο στόχαστρο των Γερμανών και των φίλων τους, ταγματασφαλιτών.
Στις 23 του Μάρτη του 1944 το χωριό βρέθηκε κυκλωμένο από Γερμανούς και τις ομάδες των Παοτζήδων (φασίστες, συνεργάτες των Γερμανών) του Γ. Πούλιου και του Γ. Παπαδόπουλου. Οι εγκληματίες αυτοί θα αναλάμβαναν να κάνουν τη βρώμικη δουλειά που είχαν σχεδιάσει. Ένα χιλιόμετρο έξω από το χωριό, στο σημείο που ονόμαζαν «Άσπρη Πέτρα», σκότωσαν τον πρώτο χωριανό, που βοσκούσε αμέριμνος τα κατσίκια του.
Δεκαεπτάψυχές εκτελέσθηκαν εκείνη τη μέρα.
Στη συνέχεια το χωριό παραδόθηκε στις φλόγες. Οι κάτοικοι επέστρεψαν την επομένη για να θάψουν τους νεκρούς. Το παλιό Ελευθεροχώρι δεν κατοικήθηκε ξανά.
Κάντε το πρώτο σχόλιο