Όταν ο Ναζί Ότο Άμπετς στάθηκε μπροστά στο έργο και ρώτησε τον Πικάσο αν «ήταν (αυτός) που το είχε φτιάξει αυτό» ο ζωγράφος απάντησε προκλητικά «όχι, εσείς το κάνατε». Τι συμβολίζουν όμως οι μορφές του;
Ήταν το 1939 όταν Πάμπλο Πικάσο εν καιρώ πολέμου αποκάλυψε τη μυθική του Guernica στο MoMA. Το έργο είχε δημιουργηθεί δυο χρόνια νωρίτερα, αλλά υποστήριξε ότι το έργο δεν θα επέστρεφε στην Ισπανία μέχρι να αποκατασταθεί η δημοκρατία.
Μόνο μετά το θάνατο του Φράνκο το 1981, το έργο επέστρεψε στην Ισπανία. Καθιερώθηκε νέο σύνταγμα και δημοκρατική κυβέρνηση, οπότε το έργο στάλθηκε στη Μαδρίτη και έκτοτε δεν έχει φύγει από την πρωτεύουσα.
Το θέμα του πολέμου
Το 1937, η Ισπανική Δημοκρατία ζήτησε από τον Πικάσο να δημιουργήσει μια μεγάλη σύνθεση για τη Διεθνή Έκθεση του Παρισιού. Το αίτημα αυτό ήρθε αμέσως μετά το πιο καταστροφικό γεγονός του ισπανικού εμφυλίου πολέμου: τον βομβαρδισμό του μικρού βασκικού χωριού Guernica. Η κοινότητα είχε καταστραφεί- εκατοντάδες είχαν σκοτωθεί ή τραυματιστεί, όλοι τους αθώοι πολίτες.
Ο Πικάσο, που ζούσε στο Παρίσι εκείνη την εποχή, έμαθε για τη δοκιμασία αυτή από τις εφημερίδες. Βαθιά συγκινημένος από τις μαρτυρίες που διάβασε και τις φωτογραφίες που είδε, η Guernica έγινε η οργισμένη κραυγή του ενάντια σε αυτή την απουσία ανθρωπιάς. Η περιφρόνηση του Πικάσο για τον πόλεμο ήταν εμφανής και όταν ο πρεσβευτής των Ναζί, Ότο Άμπετς, στάθηκε μπροστά στο έργο και ρώτησε τον Πικάσο αν «ήταν (αυτός) που το είχε φτιάξει αυτό» ο θρυλικός καλλιτέχνης απάντησε προκλητικά «όχι, εσείς το κάνατε».
Τι συμβολίζουν οι μορφές στον καμβά;
Η γυναίκα
Με το κεφάλι και τα μάτια της γυρισμένα προς τα πίσω, η γυναίκα κρατάει το νεκρό μωρό της ενώ απλώνει αβοήθητη το χέρι της προς τον ουρανό. Αυτή η απεικόνιση θυμίζει τα πορτρέτα της Ντόρα Μάαρ, την οποία ο Πικάσο ονόμασε «η γυναίκα που κλαίει».
Μια άλλη γυναίκα απεικονίζεται επίσης στα δεξιά του πίνακα: τα χέρια της είναι επίσης υψωμένα και το στόμα της παγωμένο στη μέση του ουρλιαχτού. Περιβάλλεται από φλόγες, οι οποίες συμβολίζονται από τις άκρες τριγώνων που παραπέμπουν στις εκρήξεις που προκαλούν οι βόμβες.
Οι γυναικείες μορφές συμβολίζουν την ζωή και τον πόνο, και πάνω απ’ όλα τον πόνο της μητρότητας. Οι γυναίκες, θα μπορούσε κανείς να πει, ότι αποτελούν τους βασικούς χαρακτήρες. Οι γυναίκες που τρέχουν να ξεφύγουν από τις φλόγες, που υποφέρουν και φέρνουν το φως και την ελπίδα την ίδια στιγμή – που δεν τα παρατούν και αγωνίζονται.
Η λάμπα
Πικάσο δεν απεικόνισε τον βομβαρδισμό με ρεαλιστικό τρόπο, και δεν υπάρχουν βόμβες που απεικονίζονται στο έργο. Αντ’ αυτού, ο Πικάσο χρησιμοποιεί μια λάμπα που περιβάλλεται από ένα λαμπερό φωτοστέφανο. Αυτό συμβολίζει τις φλόγες που έσκισαν τον ουρανό κατά τη διάρκεια του βομβαρδισμού.
Το άλογο
Ακριβώς κάτω από τον λαμπτήρα η προσοχή του θεατή τραβιέται σε ένα άλογο. Το ζώο έχει ξεκοιλιαστεί από ένα βέλος και ουρλιάζει από τον πόνο. Αυτό είναι εμβληματικό του πόνου που προκάλεσαν στον ισπανικό λαό οι δικτάτορες και τα γερμανικά βομβαρδιστικά. Ο Πικάσο περιλαμβάνει επιπλέον ένα υποσυνείδητο κρανίο, που σχηματίζεται από τη μύτη και τα δόντια του αλόγου.
Ο ταύρος
Ο ταύρος με τα ανθρώπινα μάτια θυμίζει την πάλη μεταξύ ανθρώπου και κτήνους. Χωρίς αμφιβολία, μπορούμε να δούμε την ενσάρκωση των ισπανικών εθνικιστικών και ολοκληρωτικών καθεστώτων σε αυτό το ζώο.
Το περιστέρι
Είναι ελάχιστα ορατό και μοιάζει σαν να έχει σβηστεί. Αυτή η διαγραφή συμβολίζει την ειρήνη που εξαφανίστηκε στη Guernica κατά τη διάρκεια του πολέμου. Μια άλλη ερμηνεία υποστηρίζει πως πρόκειται για κοτόπουλο και όχι για περιστέρι, καθώς όταν ο βομβαρδισμός έλαβε χώρα, ήταν η ημέρα της αγοράς για τη Guernica, με αποτέλεσμα τα ζώα να τρέχουν πανικόβλητα στον φόβο. Η μορφή συμβολίζει το πόσο υπέφεραν και τα ζώα.
Ο άνδρας με το σπαθί
Είναι ο μόνος άνδρας και η μόνη φιγούρα που είναι ξαπλωμένη στον πίνακα. Έχει διαμελιστεί αλλά κρατάει ακόμα το σπασμένο σπαθί του, το οποίο συμβολίζει την ηρωική αλλά μάταιη προσπάθειά του να πολεμήσει ενάντια στον τρόμο. Ένα φανταστικό λουλούδι φυτρώνει δίπλα στο χέρι του μαχητή, σηματοδοτώντας την ελπίδα παρά την αιματοχυσία – όπως και το σκεπασμένο φως που παρέχει η λάμπα κηροζίνης της γυναίκας.
Είναι η Guernica σουρεαλιστικό έργο;
Αν και ο Πικάσο δεν ήταν ποτέ επίσημα μέλος του σουρεαλιστικού κινήματος, η επιρροή του είναι σίγουρα εμφανής σε αυτόν τον πίνακα. Εφιαλτικές φιγούρες και διαμελισμένα σώματα γεμίζουν τον πίνακα. Η Guernica συνδυάζει κυβιστικές δομές με μια μονόχρωμη παλέτα που καθιστά τον πίνακα πιο ρεαλιστικό. Ωστόσο, είναι οι υπερρεαλιστικές εικόνες που δημιουργούν τη σοκαριστική αναπαράσταση του πόνου και του πολέμου.
Έχει το έργο ένα δεύτερο κρυφό νόημα;
Αυτή η θεωρία κατέκτησε όχι μόνο τον κόσμο της τέχνης, αλλά και την Ισπανία. Ο Δρ. Χοσέ Μαρία Χουάραζ ντε λα Φουέντες, ισχυρίζεται ότι η Guernica απεικονίζει τη ζωή του ζωγράφου. Η θεωρία αυτή είχε επίσης προταθεί προηγουμένως από τον Γερμανό έμπορο τέχνης, Ντανιέλ-Χένρυ Κάνβεϊλερ. Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, ο πίνακας αναπαριστά τρεις σημαντικές στιγμές στη ζωή του Πικάσο: τον τρομερό σεισμό της Μάλαγα στην παιδική του ηλικία, τα προβλήματα των σχέσεών του τη δεκαετία του 1930 και την αυτοκτονία του φίλου του, Κάρλος Κασαγκέμας.
Αυτό σημαίνει ότι οι φιγούρες του πίνακα θα έχουν επίσης διαφορετικές σημασίες, για παράδειγμα το άλογο προτείνεται να συμβολίζει την Όλγκα Κόκλοβα, την πρώτη σύζυγο του Πικάσο, η οποία συχνά απεικονίζεται ως ζώο σε άλλους πίνακές του.
Ο Πικάσο δεν έδωσε ποτέ μια επίσημη ερμηνεία της Guernica, αρνούμενος να θεωρηθεί πολιτικός καλλιτέχνης. Ωστόσο, απεικονίζοντας ένα τέτοιο θέμα δημιούργησε ένα έντονα πολιτικό έργο, όπου η Guernica αποτελεί μια συμβολική διαμαρτυρία για την ειρήνη.
*Με πληροφορίες από: Αrtsper Magazine, BBC
Κάντε το πρώτο σχόλιο