Το 1945, λίγο μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, μια ομάδα Ρώσων προσκόπων προσέφερε στον τότε Αμερικανό πρέσβη στη Μόσχα, Άβερελ Χάριμαν, ένα εντυπωσιακό δώρο: μια ξύλινη, περίτεχνα σκαλισμένη εκδοχή της Μεγάλης Σφραγίδας των Ηνωμένων Πολιτειών. Τοποθετήθηκε με τιμή στο γραφείο του Spaso House, της επίσημης κατοικίας του πρέσβη, ως σύμβολο φιλίας και συνεργασίας μεταξύ ΗΠΑ και Σοβιετικής Ένωσης.
Ωστόσο, πίσω από το φαινομενικά αθώο αυτό δώρο κρυβόταν ένα από τα πιο ευφυή τεχνάσματα της σοβιετικής κατασκοπείας: το «Thing» («Το Πράγμα»). Δεν επρόκειτο για ένα συνηθισμένο «κοριό», αλλά για μια επαναστατική συσκευή παθητικής ακρόασης, που λειτουργούσε χωρίς μπαταρία, χωρίς καλώδια και χωρίς κανένα ορατό ηλεκτρονικό εξάρτημα.
Αντί για περίπλοκα κυκλώματα ή μπαταρίες, το «Πράγμα» στηριζόταν σε μια εξαιρετικά λεπτή μεταλλική μεμβράνη και μια μικρή κεραία. Όταν οι Σοβιετικοί έστελναν ραδιοκύματα από κοντινό όχημα, η μεμβράνη άρχιζε να πάλλεται με τις φωνές μέσα στο δωμάτιο. «Οι δονήσεις άλλαζαν το σήμα που έφτανε πίσω στους Σοβιετικούς, επιτρέποντάς τους να ακούνε ζωντανά όσα λέγονταν μέσα στο γραφείο.
Από τα γκούλαγκ στο πρεσβευτικό γραφείο
Το πρωτοποριακό και ανθεκτικό του σχέδιο έκανε το «Thing» σχεδόν αόρατο: ιδιαίτερα δύσκολο να εντοπιστεί, καθώς ήταν ενεργό μόνο όταν «φωτιζόταν» από εξωτερικό πομπό. Ο δημιουργός του ήταν ο Σοβιετικός εφευρέτης Λέον Θερέμιν, πασίγνωστος για την εφεύρεση του μουσικού οργάνου theremin. Ο Θερέμιν, τότε εγκατεστημένος στη Σοβιετική Ένωση, εργαζόταν σε μυστικά ερευνητικά εργαστήρια που λειτουργούσαν μέσα στο σύστημα των γκουλάγκ.
Το «Thing» κρεμάστηκε στον τοίχο της κατοικίας του πρέσβη, στο Spaso House, και παρέμεινε εκεί για επτά χρόνια, συγκεντρώνοντας πολύτιμες πληροφορίες από τη δεκαετία του ’40 μέχρι τις αρχές του ’50. Η αποκάλυψή του έγινε τυχαία το 1951, όταν χειριστής της Βρετανικής Πρεσβείας άκουσε συνομιλίες να μεταδίδονται από κανάλι της Σοβιετικής αεροπορίας. Αμερικανός συνάδελφος επιβεβαίωσε το ίδιο, προκαλώντας υποψίες για κατασκοπευτικούς μηχανισμούς.
Το τελικό το σχέδιο των Σοβιετικών αποκαλύφθηκε το 1952, όταν ο νέος πρέσβης, Τζορτζ Κέναν, ανέθεσε στους τεχνικούς Τζον Φορντ και Γιόζεφ Μπατζιάν να κάνουν έλεγχο στο γραφείο του. Η ανακάλυψη έγινε σχεδόν θεατρικά. Ο Κέναν διάβαζε δυνατά μια «σημαντική επιστολή», όταν οι τεχνικοί εντόπισαν το σήμα να προέρχεται από τον τοίχο πίσω από τη σφραγίδα. Χωρίς δεύτερη σκέψη, πήραν ένα σφυρί, έσπασαν το ξυλόγλυπτο και ανέσυραν από μέσα το παράξενο μικρό μηχάνημα – το περιβόητο «Thing».
Η αποκάλυψη του «σωματίου» αποτέλεσε ένα τεχνολογικό σοκ. Ο Κέναν σχολίασε ότι η ανακάλυψη «ανύψωσε την τέχνη της διακυβερνητικής κατασκοπείας σε νέα τεχνολογική διάσταση». Ακολούθησε διασυνοριακός διπλωματικός διάλογος: στη Σύνοδο του ΟΗΕ το 1960, ο Αμερικανός πρέσβης Χένρυ Κάμποτ Λοτζ παρουσίασε τη σφραγίδα και το «Thing» ως απόδειξη ότι οι Σοβιετικοί είχαν ανάλογα μέσα παρακολούθησης, υποσκελίζοντας υποτιθέμενα εγκλήματα όπως το περιστατικό με το U‑2.
Η περίπτωση του U‑2
Το 1960, η ένταση του Ψυχρού Πολέμου κορυφώθηκε με το επεισόδιο του αμερικανικού κατασκοπευτικού αεροσκάφους U-2. Στις 1 Μαΐου εκείνης της χρονιάς, το αεροσκάφος του πιλότου Γκάρι Πάουερς καταρρίφθηκε πάνω από τη Σοβιετική Ένωση, αποκαλύπτοντας πως οι ΗΠΑ πραγματοποιούσαν μυστικές πτήσεις παρακολούθησης σε σοβιετικό έδαφος. Η Ουάσιγκτον αρχικά προσπάθησε να καλύψει την υπόθεση ως «μετεωρολογική αποστολή», αλλά η Μόσχα παρουσίασε συντρίμμια του αεροσκάφους και τον ίδιο τον πιλότο ζωντανό. Το πλήγμα για το κύρος των ΗΠΑ ήταν τεράστιο και η προγραμματισμένη διάσκεψη κορυφής ανάμεσα στον Αϊζενχάουερ και τον Χρουστσόφ κατέρρευσε.
Μέσα σε αυτό το κλίμα διεθνούς κατακραυγής, οι Αμερικανοί χρειάζονταν επειγόντως ένα αντεπιχείρημα. Έτσι, λίγους μήνες αργότερα, στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, ο Χένρι Καμποτ Λοτζ παρουσίασε το ξυλόγλυπτο της Μεγάλης Σφραγίδας και το κρυμμένο μέσα του «Thing». Το έδειξε δημόσια σε όλο τον κόσμο ως χειροπιαστή απόδειξη ότι και οι Σοβιετικοί έκαναν εκτεταμένη και ύπουλη κατασκοπεία σε διπλωματικά εδάφη.
Η κίνηση είχε διπλό στόχο: να αποδυναμώσει τη σοβιετική κατηγορία για τις πτήσεις του U-2 και να επισημάνει ότι οι Σοβιετικοί δεν ήταν λιγότερο «ένοχοι» στον ακήρυχτο πόλεμο της παρακολούθησης.
Στην πράξη, η υπόθεση του «Thing» λειτούργησε ως διπλωματικό αντίβαρο στο διεθνές φιάσκο των ΗΠΑ, αποκαλύπτοντας στον κόσμο ότι τα όπλα της κατασκοπείας δεν περιορίζονταν μόνο στον ουρανό αλλά και… πίσω από τον τοίχο ενός πρεσβευτικού γραφείου.
* Mε πληροφορίες από: BBC
Κάντε το πρώτο σχόλιο